saudade, het onvertaalbare gevoel

Soms, zo om de 4 maanden, dan heb ik een slechte dag. Omringd door bergen om tegenop te zien, komt er weinig uit mijn handen en ik ben het liefst op mezelf. Aan het einde van de dag begrijp ik het pas: ik mis mijn mensen, ofwel alle lieve familie en vrienden uit Nederland. Onze nieuwe vrienden in Portugal roepen direct: ‘Ach, je lijdt aan saudade!’

‘Het beroemde niet-te-vertalen Portugese woord, saudade, verwoordt het verlangen/gemis/herinnering aan dierbare mensen/dingen/gebeurtenissen. Maar daar doe ik het mee tekort. Een woord dat niet te vertalen is, vraagt om meer uitleg dan 1 zinnetje.

Ik raadpleeg “The Portuguese. A Modern History” van Barry Hatton. Een aanrader; veel van mijn begrip en kennis heb ik uit dit boek.

Saudade staat beschreven in het hoofdstuk over Fado. Deze muziek vertolkt vaak het gevoel van saudade, meestal om een verloren liefde. Hatton schrijft dat saudade zich laat vertalen als ‘hunkering’, ‘heimwee’ en ‘nostalgie’ en dat het woord voortkomt uit de pijn die je voelt als je gescheiden bent van je dierbaren. (Ja, dat voel ik op mijn slechte dagen.)

Een bitterzoete emotie

Maar, zegt Hatton, dat is slechts een oppervlakkige uitleg. Saudade is niet alleen pijn, het drukt ook de hoop van de dag voor morgen uit. Het is een bitterzoete emotie en draagt iets in zich van ‘ergens bij horen’ en daar trots op zijn. Over een dikke week reizen tienduizenden Portugese emigranten en hun (klein)kinderen naar hun thuisland. Zij komen in de maand augustus voor ‘matar saudades‘ (het doden van de saudades). Wat inhoudt dat je met je familie op Portugese wijze de dagen slijt, volgens het Portugese dagritme en met Portugees eten en drinken.

Mmmh, nee die behoefte voel ik niet zo, hoewel de gedachte aan een patatje pindasaus ons kan doen watertanden!
Mijn slechte dagen worden vooral gevoed wanneer de lieve mensen in Nederland hele feestelijke of verdrietige mijlpalen beleven. Het verlies van ouders of echtgenoten of het halen van een diploma, een trouwerij of het kopen van een nieuw huis. En wanneer iedereen bij elkaar komt, maar wij daar niet bij zijn… Dan stapelt zich dat op en heb ik een slechte dag. Die dag eindigt meestal met een paar traantjes, wat warme gevoelens over al die geweldige leuke mensen in Nederland en dat ik ze gelukkig nog niet vergeten ben.
De Portugezen moeten maar beoordelen of ik nu uit ervaring weet wat saudade is.

Portugese woorden om niet te missen

share: